Dışlama Etkisi (Crowding Out)

İktisat literatüründe dikkat çeken konulardan biri kamu yatırım harcamalarının özel sektör yatırım harcamaları üzerindeki etkisi olmuştur. Yatırım genel olarak ekonomide mevcut olan sermaye stokunun arttırılması için kullanılan kaynaklar ve neticesinde meydana gelen stok değişmeleri olarak tanımlanır. Özel sermaye yatırımları özellikle gelişmekte olan ülkelerin büyüme politikalarında çok önemli bir yere sahiptir. Özel sermaye yatırımları toplam talep içerisindeki yeri açısından çok önemli bir role sahip olmadığı düşünülse de fiziki sermayenin oluşumunda büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle özel yatırımlar uzun vadede ekonomik büyümede ve üretim kapasitesinde bir artışın meydana gelmesi noktasında büyük rol oynamaktadırlar. Kamu yatırımları ise gelir ve istihdam düzeylerinde artış sağlamak için kullanılan araçlardan biri olarak tanımlanabilir.

Kamu harcamalarında meydana gelen bir artış ile özel sermaye yatırımları ve faiz oranları arasındaki ilişki iktisat politikalarını belirleme noktasında etkin bir rol oynamaktadır. Bu değişkenler arasındaki ilişki şu şekilde açıklanabilir; Kamu harcamalarının artması faiz oranlarının artmasına neden olacaktır. Artan faiz oranları ise özel sektör yatırımları üzerinde azaltıcı bir etkiye sahip olacaktır. Kısaca Milli Gelir denkleminde yer alan değişkenlerden kamu harcamalarında meydana gelen bir artış, faiz oranı etkisi ile özel yatırım harcamalarını düşürecek, fakat Milli Gelir seviyesinde herhangi bir değişme yaşanmayacaktır. Bu etki iktisat literatüründe dışlama etkisi olarak bilinmektedir.

Bu etki iktisat literatüründe iki büyük ekol olarak bilinen klasik ve keynesyen ekol tarafından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Klasik görüş devletin ekonomi üzerindeki müdahalesinin sınırlı olması gerektiği noktasında birleşmiştir. Devletin kamu politikası araçlarını kullanarak ekonomiye müdahale etmesinin özel sektör yatırımları üzerinde bir dışlama etkisi yaratacağını düşünmektedirler. Kamu yatırımlarının özel sektör yatırımları üzerindeki dışlama etkisi doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Kamu yatırımlarının özel sektör yatırımları ile rekabet edebilecekleri alanlarda (Eğitim, sağlık, konut vb.) gerçekleşmesi durumunda bu yatırımların özel sektörü ikame edici olmasından dolayı bu alanda yapılan yatırımların ilgili alanda faaliyet gösteren özel sektör yatırımları üzerinde doğrudan bir dışlama etkisi gerçekleşir. Genellikle tarım, imalat sanayi, enerji ve bankacılık gibi alanlara devletin yatırım yapması durumunda ilgili alanlarda özel sektör yatırımları üzerinde bir dışlama etkisi görülmektedir.  Bu dışlama etkisi kamunun özel sektör ile rakip mallar üretmesi halinde artarak devam edecektir.

Yazının devamı için  tıklayınız..